انرژی پاک به منابعی از انرژی گفته می‌شود که در فرآیند تولید برق یا گرما، آلاینده‌های محیطی کمتری ایجاد می‌کنند یا کاملاً بدون انتشار گازهای گلخانه‌ای عمل می‌نمایند. با توجه به بحران تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی، گذار از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر به یک ضرورت جهانی تبدیل شده است.
انواع اصلی انرژی‌های پاک:
- انرژی خورشیدی
- تبدیل نور خورشید به برق از طریق سلول‌های فتوولتائیک
- فناوری در حال پیشرفت با راندمان روزافزون
- مناسب برای ایران با میانگین ۳۰۰ روز آفتابی در سال
- انرژی بادی
- استفاده از توربین‌های بادی برای تولید الکتریسیته
- ظرفیت نصب شده جهانی در سال ۲۰۲۳ به ۹۰۰ گیگاوات رسید
- مناطق مستعد در ایران: منجیل، بینالود و نواحی ساحلی
- انرژی آبی
- نیروگاه‌های برق‌آبی کوچک و بزرگ
- تامین حدود ۱۶% از برق جهان
- نمونه‌های موفق در ایران: سدهای کارون و دز
- انرژی زمین‌گرمایی
- بهره‌برداری از حرارت درونی زمین
- مناسب برای مناطق آتشفشانی مانند مشگین‌شهر
- زیست‌توده
- تولید انرژی از مواد آلی و پسماندهای کشاورزی
- قابلیت تبدیل به سوخت‌های زیستی
مزایای انرژی‌های پاک:
- کاهش آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای
- تجدیدپذیر و نامحدود بودن منابع
- ایجاد اشتغال در صنایع جدید
- استقلال انرژی و امنیت ملی
- هزینه‌های عملیاتی پایین‌تر در بلندمدت
چالش‌های پیش رو:
- نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بالا
- وابستگی به شرایط جغرافیایی و آب‌وهوایی
- نیاز به توسعه فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی
- مقاومت صنایع سنتی انرژی
وضعیت جهانی و چشم‌انداز آینده:
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید جهانی برق تا سال ۲۰۳۰ به ۴۲% خواهد رسید. کشورهای پیشرو مانند دانمارک و آلمان در برخی روزها تمام برق مورد نیاز خود را از منابع پاک تأمین می‌کنند.
نقش ایران در این تحول:
ایران با دارا بودن:
- بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال
- مناطق بادخیز متعدد
- پتانسیل بالای زمین‌گرمایی
می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی منطقه در تولید انرژی پاک تبدیل شود.
جمع‌بندی:
گذار به سمت انرژی‌های پاک نه یک انتخاب، که یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای حفظ محیط زیست و توسعه پایدار است. این تحول نیازمند عزم ملی، سرمایه‌گذاری هدفمند و مشارکت تمام بخش‌های جامعه می‌باشد. با برنامه‌ریزی صحیح، ایران می‌تواند همگام با تحولات جهانی در این مسیر گام بردارد.
بومی‌سازی تجهیزات انرژی‌های تجدیدپذیر با تکیه بر شرکت‌های دانش‌بنیان
تورج امرایی، معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بر لزوم بومی‌سازی فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان تأکید کرد. وی با اشاره به وابستگی فعلی به واردات تجهیزات این حوزه، خواستار رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی در کنار انتقال فناوری شد.
نقش کلیدی استانداردها در توسعه انرژی‌های پاک
امرایی با بیان اینکه عدم برنامه‌ریزی دقیق در واردات تجهیزات می‌تواند پیامدهای نامطلوبی داشته باشد، به معیارهای ارزیابی کیفیت اشاره کرد:
- عملکرد و ایمنی تجهیزات
- مقاومت در برابر شرایط محیطی
- ملاحظات زیست‌محیطی
- انطباق با شرایط اقلیمی ایران
وی بر ضرورت به‌روزرسانی استانداردهای ملی متناسب با فناوری‌های روز دنیا تأکید نمود.
راه‌اندازی آزمایشگاه‌های تخصصی برای سنجش کیفیت
به گفته امرایی، اولین آزمایشگاه تخصصی انرژی‌های تجدیدپذیر کشور در پژوهشگاه نیرو در حال احداث است که شامل:
- ۱۲ آزمایشگاه در حوزه‌های خورشیدی، بادی، ذخیره‌سازی انرژی و زمین‌گرمایی
- فاز اول (۱۴۰۴): ۵ آزمایشگاه در حوزه‌های خورشیدی (ماژول، اینورتر، کابل) و بادی (کالیبراسیون تجهیزات بادسنجی)
- تأمین مالی بر اساس قانون جهش تولید دانش‌بنیان
وی ابراز امیدواری کرد که با همکاری وزارت نیرو، این پروژه با شتاب بیشتری به پیش رود.
جمع‌بندی:
- کاهش وابستگی به واردات از طریق بومی‌سازی فناوری
- اهمیت رعایت استانداردها و کنترل کیفیت تجهیزات
- توسعه زیرساخت‌های آزمایشگاهی برای حمایت از تولید داخلی
این اقدامات می‌تواند ایران را در مسیر تولید پایدار انرژی‌های پاک و کاهش هزینه‌های بلندمدت قرار دهد.
